Parsi i njihova Nova Godina, Navroz

Danas vam predstavljamo jednu od najstarijih kultura svijeta i prvu jednobožačku religiju, riječ je o Parsi narodu i religiji zoroastrizam. Pošto za sve koji pripadaju ovom narodu, a potiču iz Indije, Nova Godina (Navroz) pada u avgustu (16 avgust) to smo se odlučili da malo više pišemo o ovom zaista interesantnom narodu.

Ko su Parsi?

To je narod koji je živio na teritoriji današnjeg Irana i čije carstvo je u jednom trenutku zahvatalo oblasti od Balkana do Indije, te od Kavkaza do Egipta.  Njihova religija, zoroastrizam, se smatra za najstariju jednobožačku religiju svijeta, a koja je možda nastala prije 4.000 godina. Neki naučnici kažu da su načela zoroastrizma pomogla u oblikovanju glavnih abrahamskih religija, uključujući judaizam, hrišćanstvo i islam, kroz uticaj Perzijskog carstva na narode koji su živjeli na teritorijama ovog carstva. Zoroastrizam je bila državna religija tri perzijske dinastije, sve do arapskog osvajanja Perzije u sedmom vijeku nove ere. Zoroastrijske izbjeglice, zvane Parsis, su izbjegle progon Arapa u Iranu emigrirajući u Indiju. Procjenjuje se da zoroastrizam danas ima oko 100.000 do 200.000 vjernika širom svijeta, a danas se praktikuje kao manjinska religija u djelovima Irana i Indije.

Glavni grad ovog perzijskog carstva je bio Persepolis, koji je danas zaštićen od strane UNESC-a i predstvalja pravi dragulj kao i pogled na svijet i narod koji je živio na tom prostoru.

Prorok Zoroaster (Zaratrustra na starom perzijskom) smatra se osnivačem zoroastrizma. Većina onoga što je poznato o Zoroasteru potiče iz Aveste, zbirke zoroastrijskih vjerskih spisa. Nije jasno kada je Zoroaster živio. Neki naučnici vjeruju da je on bio savremenik Kira Velikog, kralja perzijskog carstva u šestom vijeku prije nove ere, iako većina lingvističkih i arheoloških dokaza ukazuje na raniji datum, negdje između 1500 i 1200 godine prije nove ere.

Zoroastrizam je oblikovao jedno od najvećih carstava drevnog svijeta, moćno perzijsko carstvo. To je bila državna religija tri velike perzijske dinastije. Kir Veliki, osnivač Perzijskog carstva Ahemenida, bio je pobožni Zoroastrijac. Prema većini izvještaja, Kir je bio tolerantan vladar koji je dozvolio svojim ne-iranskim podanicima da upražnjavaju svoje religije. Vladao je zoroastrijskim zakonom aše (istine i pravednosti), ali nije nametao zoroastrizam ljudima na osvojenim teritorijama Perzije. Zoroastrizam i perzijsko carstvo će postojati sve do arapskog osvajanja Perzije u sedmom vijeku nove ere. Arapsko osvajanje Perzije između 633 i 651 godine dovelo je do pada Sasanijskog perzijskog carstva i pada zoroastrijske religije u Iranu. Arapski osvajači naplaćivali su zoroastrijancima koji žive u Perziji dodatne poreze ako bi zadržali svoju religiju i primjenjivali zakone koji su im otežavali život. Vremenom je većina iranskih zoroastrijanaca prešla na islam. 

Dio stanovništva se iseljava u Indiju i tu dobijaju ime Parsi što u prevodu znači onaj iz Perzije. Postoji anegdota da kada su Parsi stigli u Indiju, Gudžurati provinciju, lokalni vladar nije bio sretan da oni tu i ostanu. Da bi im pokazao kako je njegova teritorija prenaseljena i nema mjesta za njih donio je čašu punu mlijeka. Predstavnik Parsi zajednice je u tu čašu stavio kašiku šećera i mješao dok se šećer nije istopio. Ovo je simbolično značilo da će oni samo da “zaslade” sredinu u kojoj žive i da se u potpunosti prilagode sredini. Pristali su da nauče lokalni jezik. Ova zajednica se smatra da je bila srž modernizacije Indije poslije dobijanja nezavisnosti.

Neki od najpoznatijih predstavnika ovog naroda su Freddie Mercury, Zubin Mehta, Jamsetji Tata, Ratan Tata, Sanjay Gandhi, Nina Wadia i mnogi drugi. Istorija i kultura ove zajednice je oblikovala, a i dalje utiče na moderni Iran.

Faravahar je drevni simbol zoroastrijske vjere. Prikazuje bradatog muškarca s jednom rukom ispruženom prema naprijed. On stoji iznad para krila koja su ispružena iz kruga koji predstavljaju vječnost. Vatra je još jedan važan simbol zoroastrizma, jer predstavlja svjetlost, toplinu i ima moć pročišćavanja. Neki zoroastrijanci takođe prepoznaju zimzeleni čempres kao simbol vječnog života.

Obilježavajući početak novog kalendara i godine, festival Navroz ili Novroz, Parsi zajednica širom svijeta sa velikom pompom i proslavama slavi ovaj dan. Na perzijskom jeziku „Nav“ znači novo, dok „Roz“ znači „dan“, što doslovno znači „novi dan“, a vjeruje se da Iranci i Zorastrijanci ovu tradiciju proslave Parsi Nove godine poštuju poslednjih 3.000 godina. Iako se globalno slavi u martu, Navroz “stiže” 200 dana kasnije u Indiju, a slavi se u avgustu jer Parsi slijede Shahenshahi kalendar koji ne uzima u obzir prestupne godine. Zanimljivo je da u Indiji ljudi slave dva puta godišnje, prvi prema iranskom kalendaru, a drugi prema kalendaru Shahenshahi koji slijede ljudi u Indiji i Pakistanu. Festival pada ili u julu ili u avgustu. Ove godine Navroz se u Indiji slavi 16. avgusta.

Festival Navroz ili Jamshed-i-Navroz/Jamshed-i-Nouroz nazvan je po perzijskom kralju Jamshed, koji je zaslužan za stvaranje perzijskog ili Shahenshahi kalendara. Prema legendi, Jamshed je spasio svijet od apokalipse koja je došla u obliku zime, a bila je predodređena da ubije sve. Kralj Džamšed je koristio tron okićen dragocjenim draguljima i uzdigao se do neba na ramenima demona gde je zablistao jače od sunca i tako je rođen novi dan nazvan Navroz.

Najistaknutije proslave Navroza održavaju se u Maharaštri i Gudžarati u Indiji zbog velike populacije Parsi koja živi u dvije države. Na taj dan ljudi se mole za dobro zdravlje i prosperitet dok provode dan čisteći svoje domove i srca od nepotrebnih stvari i misli. Parsi se oblače u svoju tradicionalnu odjeću, ukrašavaju svoje domove svjetlima i rangolima i pripremaju ukusna jela. Zabavljaju goste u svojim domovima i odlaze u posjetu svojim dragim. Tradicionalna, ukusna jela se spremaju i uživa se u njima. Parsi takođe posjećuju Agiari ili Hram vatre i nude voće, sandalovinu, mlijeko i cvijeće za vatru na ovaj dan.

Navroz Mubarak!