Pčele Evrope i njihove osobine

Postoji preko 20.000 poznatih vrsta pčela, koje obuhvataju svaki kontinent osim Antarktika, a njihovi preci su se pojavili prije više od 80 miliona godina. Pčele su impresivan praistorijski insekt koji čak i poslije toliko vremena i dalje zuji i oprašuje bilje širom svijeta. Na evropskom kontinentu postoji oko 2000 divljih vrsta pčela. Bogatstvo vrsta pčela raste od sjevera ka jugu Evrope, pri čemu najveće bogatstvo vrsta pčela nalazimo u mediteranskoj klimatskoj zoni. Posebno su značajna Iberijsko, Italijansko i Balkansko poluostrvo.

Sve pčele možemo svrstati u šest porodica ali smo one iz Apis porodice su medonosne. Ovo je jedna jako šarolika porodica pčela koja ima oko 44 podvrste sa određenim svojim karakteristikama, kao što su osobina proizvodnje meda, voštanog saća i života u zajednici sa maticom.

Apis mellifera je najrasprostranjenija i odomaćenija vrsta pčela na svijetu. Poznata po svom prugastom žutom stomaku, velikim kolonijama i sklonosti ka zatvorenim zajedničkim životnim prostorima u stilu košnice. Tokom proteklih 5000 godina, pripitomljavanje je imalo značajan uticaj na genetiku ove vrste gdje su se promovisale osobine kao smanjena agresivnost, povećana proizvodnja meda i voska. Zato se ova vrsta sada nalazi i u krajevima svijeta gdje prije nije živjela kao što je američki kontinent, Australija i jugoistočna Azija. Zbog geografskih džepova u Evropi i selektivnog uzgoja, Apis Mellifera je razvila niz jedinstvenih podvrsta na evropskom kontinentu. Zato ćemo ovdje spomenuti i opisati osobine nekoliko podvrsta ove rasprostranjene porodice pčela.

Apis Mellifera Mellifera
Još poznate i kao njemačka  ili tamna pčela. Ove pčele su nastale u zadnjem Ledenom dobu. To je malena, zdepasta pčela, a kao što ime kaže, boje se kreću od tamno crne do tamno braon. Rodom iz Velike Britanije, Skandinavije i Njemačke, ove pčele su dobro prilagođene hladnoći i vlazi i ne bi trebalo da pokazuju nagovještaj žute boje u svom najčistijem obliku. Zbog velike rasprostranjenosti italijanske vrste, sve je teže naći genetski čiste njemačke pčele. Osim toga mješanjem italijanske i njemačke nastala je više agresivna vrsta pčela.

Apis Mellifera Liguistica
Ova vrsta je najčešća podvrsta Apis Mellifere, što ih čini najpopularnijom sortom domaćih pčela na svijetu. Ova sorta se uspešno održala u Italiji tokom poslednjeg Ledenog doba, i kao rezultat toga je prilagođena toplijoj klimi od svojih sjevernih rođaka. Italijanske pčele su ukrštane širom svijeta sa drugim sortama zbog svog nježnog temperamenta i marljive proizvodnje meda, legla (pčelinjih jaja) i voska. Negativne osobine ove vrste su njihova navika da svojim komšijama otimaju med i napuštanja košnica, pri čemu će se, na najnelojalniji način, pridružiti drugim kolonijama. Poznato je da italijanske pčele jedu sopstvene zalihe meda ako nema dovoljno hrane.

Apis Mellifera Carnica
Još zvana i siva pčela. Nalazimo je u istočnoj Evropi, između Austrije, Mađarske, Bugarske, Bosne i Srbije. Ova sorta je manja od ostalih evropskih vrsta, a djeluje sivo zbog velike količine “dlaka” na tijelu. Ove pčele su posebno poznate po tome što su nježne i nevjerovatno lake za rad, što ih čini savršenim za pčelare koji imaju košnice u svojim dvorištima. Poznato je da tokom zime smanjuju populaciju, tako da im nisu potrebne velike zalihe meda. Međutim, sa dolaskom proljeća , Apis M. carnica će brzo skočiti u život i nevjerovatnom brzinom povećavati veličinu kolonije. Ovo može biti problematično, jer ih čini sklonim rojenju.

Apis Mellifera Caucasica
Poreklom iz regiona Kavkaza, čiji planinski vijenac dijeli jugoistočnu Evropu od Azije. Kavkaska medonosna pčela je velika vrsta. Kao i sive (sa Balkana), one su dlakave i mogu izgledati zbog toga sive. Takođe imaju blag temperament. Međutim, poznato je da su spori u izgradnji svoje kolonije i da su loši u hladnijim, vlažnijim klimama sjeverne Evrope.

Apis Mellifera Iberiensis
Ovo je vjerovatno najneobičnija sorta medonosnih pčela. Ovo su male crne pčele koje se nalaze uglavnom širom Iberijskog poluostrva (Španija i Portugal), ali uprkos tome što dijele područje sa italijanskom pčelom, njihova genetika ostaje nevjerovatno čista. To je zato što su trutovi (ili muške pčele) ove sorte nevjerovatno izbirljivi sa kojim će se vrstama kraljica pariti.  Naime parit će se samo sa onima koje dijele njihovu genetiku! To ih čini genetski čistim, ali i dalje raznovrsnim unutar sopstvene sorte. Još jedna zanimljiva karakteristika Apisa M. Iberiensis je njihova tvrdoglava odbrambena tehnika. Nakon što su napadnuti, poznato je da šalju stražarsku grupu pčela da patroliraju okolinom do 24 sata nakon što uljezi odu, agresivno napadajući sve što im se nađe na putu Nažalost, to im je dalo lošu reputaciju među lokalnim ljudima, koji često uništavaju svoje kolonije ako ih pronađu.

Apis malifera je najrasprostranjeniija vrsta pčele u Evropi i nije poznato da li ih ima u divljini. Od divljih vrsta pčela, koje su i najviše ugrožene, sve što idemo prema jugu Evrope to se diverzitet divljih pčela povećava, sa Balkanskom, Iberijskom i Mediteranskom regijom sa najvećim diverzitetom divljih vrsta i ujedno najmanje ugroženosti. Što se tiče “domaćih” pčela o kojima smo pisali u ovom postu, one su sve sklonije obolijevanju i štetnom uticaju pesticida i insekticida. Još uvijek potpuna slika ugroženosti pčela ne postoji jer nedostaju podatci sa terena, naročito sa Balkana.

Zato sve više zemalja Evrope ali i svijeta čini sve što je u njihovim mogućnostima da skupe neophodne podatke ali i da osiguraju njihov opstanak kroz razne zakonske regulative koje imaju za cilj smanjenje negativnog uticaja ljudskog djelovanja. Zato je do svih nas da vodimo računa o svim vrstama pčela, ne samo ovim medonosnim, kao i da im pružimo šansu da opstanu kao vrsta još 80 miliona godina.