Knjige imaju moć da nas prenesu u drugi svijet i vrijeme i time pokrenu našu maštu da bar na trenutak zavirimo u drugačiji svijet i sretnemo nove likove i ljude. Tako razvijamo u sebi empatiju i osjećaj da poštujemo ljude i živote oko sebe. Zato se i vraćamo knjigama kao vjernim drugovima.

O jednoj takvoj knjizi želim da vam pričam ovaj put. Na prvi pogled kuhar, a onda krenete čitati i shvatite da je puna priča ljudi koji su ispričali svoje živote kroz jela koja su pripremali. Knjiga se zove “A Drizzle of Honey”. Moj laički prevod naslova ove knjige bi bio Kapljice meda.

Kada su iberijski Jevreji pod prisilom prešli u katoličanstvo tokom Inkvizicije, mnogi su se borili da privatno zadrže svoj jevrejski identitet dok su projektovali hrišćansku konformnost u javnoj sferi. Da bi iskorijenili ove jeretike, sudovi Inkvizicije su objavili liste ponašanja koju koriste ovi “prikriveni Jevreji” i pod najtežim mučenjima ispitivali poslugu, komšije, pa čak i djecu onih ljudi za koje se sumnjalo da su kod kuće, u tajnosti, ispovijedali svoju vjeru.

Iz ovih svjedočenja i drugih izvora iz tog perioda, Gitlitz i Davidson su izvukli fascinantnu priču i napisali nagrađivanu knjigu iz koje se može vjerno dobiti slika osećaja jevrejskog identiteta i nesigurnosti kroz koju su morali proći. Jela i recepti obiluju kombinacijama hrišćanske i islamske tradicije u pripremanju jagnjetine, govedine, ribe, patlidžana, leblebija i zelja kao i načina korištenja začina kao što su šafran, macis, đumbir i cimet. Recepti i prateće priče o ljudima koji su ih stvorili obećavaju da će iznenaditi i oduševiti sva čula ukusa ali i uvesti vas u svijet koji je dao osnovu današnje moderne sefardske kuhinje.

Knjiga sa svojim pričama i receptima nas vraća u doba 13-tog do 16-tog vijeka Pirinejskog poluotoka. Jela koja su se pravila tada danas su sastavni dio jelovnika širom svijeta ali u tom periodu su bila odlika samo ovog područja ili jednog njegovog dijela. Danas svuda raširen i popularan patlidžan je u Evropu stigao preko Pirinejskog poluotoka i do kasnog 17-tog vijeka bio jedva poznat ostatku Evrope. Leblebije su bile dio svakodnevne ishrane Jevreja dok kod katoličkog dijela stanovništva se uopšte nisu korištene. Arapski kuhari tog perioda nam ukazuju da su leblebije bile jelo siromašnih.

Ovaj poluotok je bio karakterisitčan i po svom miksu stanovništva. Jevreji, Hrišćani i Muslimani su živjeli zajedno i taj period su istoričari nazvali “convivencia”. Službe su se odvijale na različitim jezicima ali na ulici su svi pričali miks koji su svi razumjeli. Ljudi su pjevali pjesme jedni drugih, imitirali poeziju, igrali društvene igre jedni drugih. Popularan je bio šah koji su Muslimani donijeli sa sobom u ovu sredinu. Kao logična posljedica je bila da su se i kuhinje ovih naroda počele mješati. Na žalost krajem 14-tog vijeka slika se mijenja i sjeme netolerancije se pojavljuje. Sa pojavom Inkvizicije, život i stanovništvo poluotoka se zauvijek mijenjaju. 

Recepti koji se spominju u ovoj knjizi su se sačuvali upravo zahvaljujući Inkviziciji koja je detaljno pravila spisak jela i sastojaka koji su se koristili. Oni naravno nisu zapisivali mjere ali postoje kuhari iz arapskih, evropskih zemalja kao i sa samih Pirineja koji su pomogli da se sklopi čitava slika recepata i jela tog vremena. Neka od njih potiču iz perioda prije 2000 godina kao kuhar “De e coquinaria” koju je napisao Apicius. Potom se spominje knjiga autora Ibn al Awam, te Bagdadski kuhar nastao oko 1236-te, kao i “Cocina hispano-magribi” autora Al Andalus i mnoge druge. Jako interesantno je bilo pročitati o svakoj od njih i njihov doprinos u stvaranju potpune slike jela tog doba.

Današnji kuhari Sefardskih Jevreja imaju izvjesne sličnosti ali i razlike sa jelima koja se spominju u ovoj knjizi. Današnji Sefardski kuhari se dosta razlikuju od svojih početaka čisto zbog pomjeranja ovog stanovništva sa Pirinejskog poluotoka i njihovog odlaska u Otomansko carstvo, kao i u Maroko. Zbog toga današnja jela ove zajednice su nastala pod velikim uticajem tradicija Sjeverne Afrike i istočnih djelova Mediterana. Osim toga, jela su se promijenila dolaskom proizvoda iz Sjeverne i Južne Amerike, kao što je paradajz, krompir, kukuruz i ljute paprike, koje nisu bile poznate ljudima srednjovjekovnog Pirinejskog poluotoka.

Sigurna sam da svi oni koji pročitaju ovu knjigu i probaju neke od recepata će biti vraćeni u srednji vijek Pirineskog poluotoka, bolje upoznati živote ljudi koji su živjeli tada ali i kulture koje i danas na posredan ili direktan način oblikuju život moderne Španije i Portugala.

Pozdravljam vas sve sa željom da što više čitamo knjiga i uvidimo kroz njih koliko smo svi povezani jedni sa drugima.